Пажыццёва бункерны

• ІРЫНА ХАЛІП
• 25.10.2024, 11:22

Шарык з гіпофізам Кліма Чугункіна.

Гэта ўжо які тэрмін? Пяты? Шосты? Сёмы? Ды не, пажыццёвы. Як прысуд, як вечнае пазбаўленне свабоды. Прычым добраахвотнае.

Усе гэтыя размовы на карысць бедных, падміргванне, варушэнне брывом, намёкі на перамены - усяго толькі цукровая костачка, кінутая ардзе аналітыкаў і палітолагаў, каб ім было чым заняцца. Яны на костку і кінуліся, як па сігнале, і месяцамі з разумным выглядам абмяркоўвалі, каго Лукашэнка сабе ў пераемнікі рыхтуе – ці то Віцю, ці то Качанаву, ці то Крутога, ці то прыхаванага да пары да часу чорціка з табакеркі. Цяпер палітолагі могуць пайсці ў адпачынак: ніякага чорціка ў табакерцы не схавана.

А нам, беларусам, усё ад пачатку было зразумела, і ніякіх сюрпрызаў мы не чакалі. Ведалі, што Лукашэнка будзе працягваць сабе тэрмін да апошняга дня. Але няўжо можна марыць аб тым, каб памерці ў бункеры? Гэта адзінае, чаго за доўгія гады цяперашняй улады я так і не здолела зразумець.

Нам цяжка. Мы раскіданыя па краінах і кантынентах, гарадах і вуліцах. Мы не ведаем, што з намі будзе заўтра і дзе мы апынёмся. Некалькі дзясяткаў маіх знаёмых, якія дэкларавалі «я ніколі не з'еду, хай лепш саджаюць», зараз абжываюцца ў новых дзяржавах, змушаныя ўцякаць улегцы. Гэта вельмі цяжка - не мець глебы пад нагамі. Але пры ўсёй невыноснасці, неўладкаванасці, няўпэўненасці ў нас ёсць тое, чаго дыктатары пазбаўляюць сябе свядома. Свабода.

Мы можам сарвацца з адным заплечнікам і паехаць да сяброў у іншы горад. Або ў іншую краіну. Або проста ў лес. А можам і без заплечніка - выйсці на двор, таму што пайшоў дождж, якога чакалі. Або таму, што зацвіў бэз. Або проста захацелася бязмэтна прайсціся па горадзе, узіраючыся ў вітрыны і мінакоў. А яны - тыя, што добраахвотна замкнулі сябе ў бункерах, - не могуць.

Мы можам, убачыўшы старога знаёмага на другім баку вуліцы, замахаць рукамі і закрычаць: «Вітаю! Пачакай! Даўно не бачыліся! Потым перабегчы на той бок, паўгадзіны стаяць і абменьвацца навінамі і імгненна памяняць планы, каб разам пашпацыраваць, і пайсці куды вочы глядзяць. А яны не могуць.

Мы можам прызначаць спатканні і сядзець на пяску пад зоркамі. Можам пайсці ў рэстарацыю з сябрамі і рагатаць да ўпаду, успамінаючы смешныя гісторыі з мінулага. Можам перабраць і скакаць на барнай стойцы, а раніцай стэлефанавацца і рагатаць яшчэ больш. А яны не могуць.

Нават седзячы ў турме, мы ведаем, што аднойчы ўсё гэта здарыцца - і дождж, і падарожжа, і шпацыр, і скокі на стойцы. А яны ведаюць, што ніколі. Яны могуць толькі адзін да аднаго ў госці з бункера ў бункер на браняваных аўтамабілях з аховай ездзіць. І больш - нікуды і ніколі.

Я магу зразумець нават логіку тых, хто ірвецца да ўлады дзеля вялікіх грошай: скарыстацца ёю, зарабіць або выкрасці, а потым атрымліваць асалоду ад жыцця на борце супер'яхты, да прыкладу. Але выракаць сябе добраахвотна на вечнае зняволенне і самоту, развітацца з уласнай волі са свабодай і са светам? Мець мільярды, якія няма куды выдаткаваць; самалёты, на якіх няма куды лятаць; дарагое начынне, якое няма каму паказваць. Пазбавіць сябе права на сяброўства, каханне, падарожжы, шчырыя размовы да раніцы. Ведаць, што да самай смерці цябе будуць атачаць толькі панурыя фізіяноміі ахоўнікаў, якім ты абыякавы да пазяхання. Гэта ўсё роўна што біцца ў турэмныя вароты, каб упусцілі, і подскакам бегчы ў камеру для пажыццёва зняволеных. Не, чалавечай істоце гэта неўласціва.

Чалавек хоча радавацца, атрымліваць асалоду, атрымліваць задавальненне. Добраахвотная ангедонія - прыкмета істоты іншага, не чалавечага паходжання. Нават калі ў яго няма галавы на шрубах - усё адно гэта ўжо не чалавек. Гуманоід, анчутка, Шарык з гіпофізам Кліма Чугункіна - што хочаце, але не чалавек. Ён асуджаны хавацца ў сваім падзямеллі і помсціць нам за гэта. Ён таму і ненавідзіць людзей - ведае, што ніколі не зможа стаць такім, як мы. І што нават калі адважыцца выйсці да людзей, доўга не пражыве.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.org