Мандарыны і яблыкі, ПКТ і ШІЗА

• ІРЫНА ХАЛІП
• 18.10.2024, 8:37

Яшчэ раз пра Паліну.

Калі Паліна Шарэнда-Панасюк выйдзе на волю, я перастану пра яе пісаць, абяцаю. Хіба што адно інтэрв'ю - як без гэтага? Але пакуль яна сядзіць, пакуль ёй даюць усё новыя і новыя тэрміны па адным і тым жа чортавым артыкуле 411, я не перастану пісаць пра Паліну.

Нядаўна мая прыяцелька - літаратарка, якая напісала дакументальны раман аб беларускіх эмігрантах на Балканах, - распавядала, як ездзіла па тых месцах, дзе жылі калісьці ў дваццатыя яе героі. Яна казала, што хацела прайсці іх дарогамі. Я часта лаўлю сябе на тым, што ў думках спрабую прайсці дарогу сям'і Шарэндаў. І кожны раз заміраю, прыходзячы ў жах.

Вось навагодняя ноч, 31 снежня 2020 года. Год сыходзіць, але надзея на хуткія перамены ўсё яшчэ застаецца. Андрэй Шарэнда сустракае Новы год у берасцейскім ІЧУ: 29 снежня яму далі 15 дзён арышту. Андрэй звык, ён не здзіўляецца. Шкада, вядома, што навагоднюю ноч не зможа правесці з сям'ёй, але ўсяго 15 дзён! Акурат да старога Новага года выйдзе, а аліўе нарэжуць зноўку.

У той год у канцы снежня моцна пахаладала, і Андрэй спрабаваў сагрэцца на другім ярусе нараў. У камеры ён быў адзін, і за 15 хвілін да паўночы адкрылася "кармушка", вертухай сказаў "з Новым годам, Шарэнда!" - і працягнуў два мандарыны. Гэта быў добры знак, думаў Андрэй. Ён нават не з'еў мандарыны адразу - нюхаў іх і ўяўляў свята дома. А праз тры дні ў калідоры пачуў голас Паліны. І зразумеў, што пачынаецца пекла.

А вось чэрвень 2021 гады. Паліна адмаўляецца ўставаць у судзе са словамі "перад бандытамі не ўстаю". У яе ў руках аркуш паперы з надпісам "Убывай!" і двума кропкамі над літарай "б", так што ўсім зразумела, хто і куды павінен неадкладна “убываць”. Паліна атрымлівае тэрмін, і ў тым жа чэрвені Андрэй Шарэнда уцякае з-пад хатняга арышту з двума сынамі, пераходзіць мяжу ноччу, па лясах і балотах, напярэдадні ўласнага суда. Ён разумее, што яму таксама дадуць тэрмін, а дзеці дастануцца крыважэрнай дзяржаве.

Наступны прыпынак у дарозе - снежань 2021 года. Паліна ў штрафным ізалятары, там вельмі холадна. У яе няма нават грабянца - толькі кавалак мыла і зубная шчотка. Штораніцы а пятай гадзіне ўключаецца радыё, па якім зачытваюць правілы ўнутранага распарадку. Вось Паліна выходзіць на кароткі час з штрафнога ізалятара і запісвае на фабрыцы назвы фірмаў, з якімі адміністрацыі калоніі ўкладае кантракты, - яна, змучаная і знясіленая, вядзе расследаванне. А вось яна "на дыване" ў намесніка начальніка калоніі Кавалёва. Паліна кажа яму: "Да сустрэчы ў музеі карнікаў!"

2022 год, Паліна зноў у следчым ізалятары паводле новай крымінальнай справы. Ёй прыносяць "перадачу" у выглядзе мяшка гнілых яблыкаў. 30 кілаграмаў - і прывітанне, норма выкананая, сваякоў просяць не хвалявацца. Вось яе вязуць чарговы раз у Навінкі на псіхіятрычную экспэртызу. Вязуць з Гомеля ў Менск 18 дзён. На якіх запасных шляхах стаяў шмат дзён гэты неацяпляльны сталыпінскі вагон, не ведае ніхто. Ці была ў яе хоць нейкая ежа, ці магла яна памыцца - даведаемся потым.

А вось і новая калонія, у Зарэччы. Паліну, якая не адбыла нават каранцін, змяшчаюць у карцар. Туды прыходзіць начальніца атрада, і Паліна ёй кажа: "Вы мне не начальства". Гэтым яна падпісвае сабе чарговы прысуд. Больш за 200 дзён штрафнога ізалятару і месяцы ПКТ. Так і праходзіць чарговы тэрмін. Потым яшчэ адзін, такі ж: ШІЗА-ПКТ-ШІЗА. Былыя зняволеныя той калоніі тлумачылі потым, калі стала вядома, што Паліна напісала заяву аб адмове ад грамадзянства краіны са сталінскім гербам на пашпарце: “Пісала яна дакладна ў ПКТ, таму што ў СІЗА не даюць паперу і ручку, і калі зняволеных б'юць і катуюць, яны не могуць нават скаргу напісаць - няма чым і няма на чым”.

Вясна гэтага года. Да родных Паліны, па месцы яе прапіскі ў Берасці, прыходзіць міліцыя і строга пытаецца, ці гатовыя яны прыняць рэцыдывістку-бунтарку, бо за ёй будзе ўсталяваны прэвентыўны нагляд, а гэта азначае пастаянныя візіты крымінальна-выканаўчай інспекцыі і нязручнасці для сваякоў. І ўсе разумеюць, што цяпер яе ўжо дакладна выпусцяць, інакш навошта міліцыянтаў ганяць туды-сюды? Высвятляецца, проста так, для забаўкі, каб не сумна было службу несці. І Паліну зноў за дзень да заканчэння тэрміна вязуць у СІЗА.

І вось нарэшце панядзелак, чатыры дні таму. Зноў рэчыцкі суд і зноў прысуд: яшчэ год і адзін дзень. Адзін дзень - таму што Паліну вывезлі ў СІЗА напярэдадні вызвалення, і, з пункту гледжання карнікаў, яна не адсядзела той дзень у калоніі.

А далей я і ўявіць сабе не магу дарогу сям'і Шарэндаў. Таму што мне страшна і холадна, хоць я і не мерзну ў тым штрафным ізалятары і не бягу ноччу з дзецьмі па балотах. Я проста сяджу і пішу пра Паліну. Зноў і зноў пішу пра Паліну.

Ірына Халіп, адмыслова для Charter97.